فصل سوم:

 بازدیدیک ماهه: سید موسی صدر پس از زیرت "عتبات عالیات" در آبان سال 1338 هجری شمسی مطابق با جمادی الاول 1379 هجری قمری نخست برای یک بازدید سی روزه وارد کشور لبنان شد. ولی پس از بررسی اوضاع آشفته آن کشور و مشاهده ای نا بسامانی های شیعیان و مسلمانان جنوب، به شدت احساس وظیفه نمودو بر خلاف میل باطنی خود تصمیم به اقامت در لبنان گرفت . با توجه به زمینه های مساعدی که در وی دیده مشد، بر همگانی روشن بود که اگر او در حوزه های علمیه ادامه فعلیت بدهد آینده ای روشن در انتظارش خواهد بود و به یقین از مراجع و صاحب نظران بزرگ جهان تشیع خواهد شد. اما عمق فاجعه در کشور لبنان به قدری او را ناراحت کرد و روح تعهدش را بر انگیخت که همه آن آروزها را فدای این موضوع مهم کرد و برای احیای دوباره ای جامعه ای لبنان ( اعم از شیعی، سنی ومسیحی)،سنکینی این مسئولیت تاریخی را به دوش گرفت.

 لبنان آن روز: لبنان کشور 72 ملت بود. کشورهای مختلف حساب خود را با هم همدیگر در لبنان تسویه می کردند. هر دولتی در لبنان برای خودش گروهی داشت که بر ضد دولت دیگر مبارزه می کرد .گروههای تجزیه طلب هم شبانه روز تلاش می کردند تا لبنان را تقسیم کنند و هر کدام صاحب لبنان مستقلی بشوند. این جنگ ها رزمنده لازم داشت و رزمندگانش شیعیان فقیر لبنانی بودند. احزاب مختلف به شیعیان پول و اسلحه میدادند و آن ها را برای اهداف خودشان اجیر می کردند. اکثر اعضای حزب قومی سوریه شیعه،95% نیروهای حزب کمونیست لبنان هم شیعیه بودند!

 شیعیان لبنان محرومترین اقشار جامعه به شمار می رفتند.رفتگرها،گداها،دزدهاو واکسن زن های کنر خیابان از شیعیان بودند. آن بخاطر فقر، کودکونشان را به کلیساها می سپردند وبا این کار بر تعداد مسیحی ها می افزودند. کشیشی مسیحی می گفت" من شیعیانی را می شناسم که مردهایشان را به روش مسیحی ها دفن می کنند."میگفت:"البته من خودم هم قبلا شیعه بودم!"به نام یکی از خانه های مسیحیان"بیت حسینی" بود. وقتی کسی با تعجب می پرسید که چرا اسم خانه مسحیان"حسنی"است؟ جواب می دادند"آن ها بیش تر شیعه بودند و اخیرا مسیحی شدهاند. اسم خامه شان همن طور "حسینس"مانده است!"

 "بیروت"به "عروس شهرها "و "سوئیس خاورمیانه" معروف بود. عشرت کده هایش شهرت جهانی داشت و،زن زیبایی سال از آن جا انتخاب می شد. بیش تر رو پسی های آن جا دختران شیعه بودند. در لبنان کسی ادعای شیعه بودن نمی کرد و خیلی ها از این که منسوب به شیعه اند از خود بیزار بودند.

 سید موسی صدر در سال 1338 هجری شمسی وارد لبنان شد . با بررسی های که پیش تر کرده بود می دانست که در لبنان همه ی آتش ها از گور"فقر " برمی خیزد. او گفت"ماموریت مذهبی من بالا بردن سطح زندگی مردم ابنان به طور عموم و به خصوص با لا بردن سطح فر هنگی مسلمانا ن است." من البته معتقدم که با سطح زندگی فعلی نمی توان سطح فکری را هم با لا برد. عنوان مقا لاتش را در مجله مکتب اسلام به خاطر آورد."کار= سرمایه= ابزار تولید" با خودش گفت: محتوای آن مقا لات باید در زندگی مردم پیاده شود." امام موسی صدر از همان بدو ورود فعلیتهای خود را در سه حوزه موازی سازماندهی نمود که عبارت انداز: 1) با زسازی هویت؛انسجام و عزت تاریخی طایفه شیعه لبنان 2)پر چمداری حرکت گفتگوی ادیان و تقریب مذاهب در لبنان 3)تکوین جامعه مقاوم و مقاومت لبنانی در برابر تجاوزات اسرئیل .که به شرح مختصری از آن ها می پردازیم:

 1)مدرسه صعنتی جبل عامل : اولین موسسه ای که وی در شهر صور بنیان نهاد "مدرسه صنعتی جبل عامل "بود.

 محصلان آنجا که بیشتر ،نوجوانان یتیم لبنانی بودنددر دوره های چهار ساله با مشاغل فنی مثل " نجاری،آهنگری،جوشکاری،برق و الکترونیک و تر شکاری"آشنا می شدند.آن ها ضمنا در کلاس های مذهبی شرکت کردند ودورهای جنگ چریکی را هم می گذراندند. امام مدیریت مدرسه را به مردی گمنام سپرد. فارغ التحصیل فیزیک از آمریکا که در مسائل مختلف سر رشته داشت. در نبردهای چریکی حریف نداشت. نقاشی می کرد، خط می نوشت،شعر می سرود وخیلی هی دیکر .دکتر "مصطفی چمران" وقتی از آمریکا به لبنان آمد شیفته ی آقا موسی شد و در لبنان ماند. حضور چمران در کنار امام موسی، سوئ ظن ساوک ایزان بر انگیخت. مخبرهای ساواک در پیام هایشان به ایران نوشتند" یک نفر دکتر ایرانی از یاران ‌‌‌‌(امام ) خمینی، بنام مصطفی چمران‌ از آمریکا به لبنان آمده و با(امام) موسی صدر همکاری دارد."چمران ،همسر و فرزندانش رااز آمریکا به لبنان آورده بود و شب و روز فعالیت می کرد بعد از مدتی ، تراکم و سختی کار او به جدی رسید که همسرش او را رها کرد و به آمریکا بر گشت.
 چمران، استید مدرسه فنی جبل عامل را از میان استادهای اروپایی بر می گزید. اساتید باید در برابر چشم دانش آموزان مدرسه،امتحان می دادند و در صورت قبولی ، استخدام می شدند. بعضی ها با چندین مدرک دانشگاهی می آمدند و مردود می شدند وباز می گشتند. کار آموزان این مدرسه از استادان اروپایی ماهرتر بودند. دانش آموزان مدرسه برای کسب در آمد، در و پنجره می ساختند. خیلی ها هم پیچ می تراشیدند. دانشجویان فنی در طول تحصیلاتشان در دانشگاه یک یه دو پیچ تراش می دادند ولی هر نوجوان 13-12 ساله ی این مدرسه 100 الی 200پیچ تراش می داد! بعضی از بچه ها چشم بسته هم پیچ می تراشیدند!

 فعالیت های گسترده این مدرسه موجب شد که بعدها نیروهای چپ و راست افراطی لبنان و نی روهای اسرایئلی بارها به این مدرسه حمله بردند ودهها دانش آموز و استاد را به قتل رساندند.

 2)تاسیس جمعیت بر و احسان :شغل بسیاری از اهلی لبنان "گدایی" بود. کاری پر سود و کم زحمت . کسی تن به کا مای سخت نمی داد، گاهی گداها از همدیگر گدایی می کردند! امام موسی صدر در چنین شرایطی در زمستان 1339 هجری شمسی و پس از تجدید سازمان جمعیت خیریه ای که نخست به همت والای مرحوم آیت الله شرف الدین بنیان نهاده شد توانست با اعضای این جمعیت (مردم )که در ماه حدود یک لیره ای لبنانی (25 ریال) کمک می کردند، بودجه ای کوچکی در حدود چهل هزار لیره معادل یکصد هزار تومان جمع آوری کند که توانست در همان سال نخست تاسیس آن بیش از 120 نفر متکدی از کوچه و بازار جمع کند و علاوه برکمک های مالی، برای هر کدام شغل آبرومندی ایجاد نمود.

 به طوری که امام موسی صدر گفت" همین چند روز قبل یکی از شخصیت های مسیحی نزد من آمد و یک سوم سود کار خانه های یخ سازی اش را وقف این جمعیت کرد . دو پزشک مسیحی هم مریض های این جمعیت را رایگان معالجه می کنند."

 ازدیگر اقدامات اساسی امام موسی صدر در حل مشکلات لبنان می توان داستان برهنگی زن لبنانی را نام برد.

 این موضوع درد آور از همه چیز بیشتر امام موسی صدر را ناراحت کرده و عذابش می داد و بدین منظور هم ، وی وقت زیادی برای این امر مهم گذاشت، که اثر یک سال تحقیق عامل اصلی این بی بند وباری رادر بی سوادی،تهی مغزی و دور بودن (این قبیل) زنان از تعلیم اخلاقی و دینی یافت وفهمید که نخست باید سطح فکری و تربیتی آنان از جهت دینی و اخلاقی تقویت بشود. ولی دو مانع بزرگ در پیش بود که عبارت بودند از :

1-   زنان لبنان برخلاف زنان ایران در مسجد و مجالس عزاداری به هیچ وجه شرکت نمی کردند.

2-   چون شخصیت زنان به طور معمول با زیبایی،تظاهر به تجمل و مد آمیخته بود،بدین جهت امکان نداشت به طور مستقیم به پوشش اسلامی و حجاب دعوت بشوند زیرا باعث میشد که آنها از روحانی و دعوت دینی فاصله بگیرند.

 در نتیجه برحسب این مطالعات امام موسی صدر آنها را به طور غیر مستقیم دعوت کرد، بدین صورت که نخست جمعیت"بر و احسان" اعلام کرد که برای عضویت زنان هم در این جمعیت مانعی نیست و آنان می توانند در فعالیت های جمعیت حضور فعال داشته باشند و به علت روح مردم دوستی و زیادی عاطفه :فعالیت زنان در امور خیریه بالا گرفت تا آن جا که برنده ای جایزه فعال ترین عضو در سال 1339 هجری شمسی یکی از همان خانم ها گردید.

 همچنین 4 مرکز دیگر که با همت والای ایشان برای بانوان دایر شد به شرح زیر است:

 3) تاسیس خانه دختران: در این مکان به دختران بی سرپرست و فقیر ، خیاطی و هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند. آنها پس از اتمام دوره ای تحصیل در این مد ره ای به آغوش خانواده هایشضان بر می گشتند.

 4) آموزشگاه پرستاری: در این آموزشگاه دخترانی که مدرک دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان به تجربه، آموزش پرستاری می دیدندوپس از فارغ التحصیل شدن به مرکز بهداشتی، درمانی و بیمارستان ها اعزام می شدند.

 5)مرکز پزشکی :این مرکز به نام "مدینه الطب" شهرت یافته، و در بیساری از قرائ و قصبه های جنوب لبنان که سال ها مردمش از همه چیز محرم مانده بودند، در مانگاه و مرکز بهداشتی دایر نموده است. پس راه اندازی این مرکز درمانی بزرگ، آموزشگاه پرستاری را نیز زیر نظر گرفت.

 6) موسسه قالی بافی : امام موسی صدر برای تاسیس این مرکز یکی از اساتید قالی باف کاشان را به لبنان دعوت کرد. "سید جعفر" و همسرش به پسران و دختران لبنان قالی بافی یاد مید دادند. این کار پس از مدت کوتاهی رونق بسیاری یافت بطوری که در آمد قالی باف ها از نجار لبنانی هم پیشی گرفت.

 شایان ذکر است که خواهر یشان (خواهر امام موسی صدر )در خصوص کارهای مر بوط به زنان لبنانی : نقش تعیین کننده ای داشته اند. ایشان هم اکنون نیز در راستای ادامه فعالیت های برادرشان، مدیریت برخی از این موسسات را به عهده دارند. یکی دیگر از حرکت های ما ندگار سید موسی صدر راه اندازی مرکز فعالی به نام (معهد الد راسات الاسلامیه) یا ( مرکز بررسی های اسلامی)،کار این مرکز اسلامی تر بیت طلاب علو دینی هست که شهید بزرگوار سید عباس موسوی دبیر کل حزب الله تنها نمونه از پرورش یافتگان این حوزه علمیه است. علاوه بر لبنان ، عده ای زیادی از کشور های آفریقای ،افغانستان، اندونزیو چین ، تایلند،ژاپن و ... در آنجا درس طلبگی می خوانند.

 ر البته موسسات و مراکز مختلفی که به همت و رهبری سید موسی صدر ساخته شد،به نامرا نمی توان در همین هفت مورد خلاصه کرد، چنان که موسسات مهم دیگرهای "دارالایتام"،سازمان زنان"کلاس های مبارزه به بی سوادی "،"کودکسان"،"خانه معلولینو در ماندگان"،مدرسه ای نمونه ای دختران"ة"باشگاه مرزشی جوانان"و"مرکزعلمی تحقیقیلبنان"نیز در نتیجه ای تلاش ها و جان فشانی های او به ثمر رسید.